MİRASBIRAKANIN İRADESİ VE MİRASIN KORUNMASI İÇİN VASİYETNAME DÜZENLEMEK

VASİYETNAME NASIL YAPILIR?

Türk Hukukunda vasiyetname çok katı şekil şartlarına bağlanmıştır. Hukuki anlamda bozulmayan vasiyetname düzenlemek için kanunun aradığı şekil şartlarını iyi bilmek gerekir.

Öncelikle bir vasiyetnameden varlığını kabul edebilmek için kişinin vasiyet yapma iradesinin olması gerekir. Gerek açık gerekse örtülü bir irade açıklaması yoksa ortada vasiyetname yok demektir.

Miras bırakanın iradesinden sonra vasiyetnamenin geçerliliği için kanun koyucunun belirlediği şartlara uyulup uyulmadığını kontrol etmek gerekir.  Miras bırakanın irade açıklaması olsa bile eğer vasiyetname kanundaki şekil şartlarını taşımıyorsa irade beyanı geçersiz sayılır ve vasiyetname hüküm doğurmaz.

Vasiyetname için belirli bir yaş sınırı olmadığından, her yaştan kişi vasiyetname yapabilir. Ancak, bozulmayan vasiyetname düzenlemek için kişinin akıl sağlığının yerinde olması ve yapacağı kararların bilinçli bir şekilde alınması gerekmektedir.

VASİYETNAME NASIL YAZILIR?

“Vasiyetname nasıl yazılır?” sorusunun cevabı Türk Medeni Kanunu’nun 532,538,539’uncu maddelerinde vasiyetnamenin ancak üç şekilde yapılabileceği düzenlenmiştir.

• El yazısı ile vasiyetname

El yazısı vasiyetname düzenlemek miras bırakanın isteklerini açıklayabileceği en basit ve en kolay şekildir. Miras bırakan bu yolla son arzularını her zaman açıklayabilir. El yazısı vasiyetname adi yazılı şekilde yapılamaz. Kanun burada vasıflı yazılı şekil şartını aramıştır. Bunun için vasiyetnamenin el yazısı ile yazılması , açık bir tarih taşıması ve miras bırakanın el yazısı ile imzalanmasını aranır.

Vasiyetnamenin baştan aşağı el yazısı ile yapılması vasiyetnamenin o kişi tarafından yapılıp yapılmadığının teşhisi için ön koşuldur. Sadece vasiyetnamenin içeriği değil düzenleniş tarihi ve imza da el yazısı olmak zorundadır.

Ayrıca kanunda öngörülmüş olmasa da uygulamada vasiyetname eğer birden fazla sayfadan ibaretse sayfalar arasında dahili bir bağ aranmaktadır. Sayfanın numaralandırılması ve her sayfada imza bulunması dahili bağı kanıtlayan en önemli unsurdur. Vasiyetnameye 3.kişiler tarafından yapılan eklemeler, çizintiler ve kazıntılar geçersiz olduğu gibi vasiyetnamenin tamamını da sakatlayacak bir durum yaratabilir.

Bu durumda bilirkişi marifetiyle yapılacak bir inceleme sonucu tüm vasiyetnamenin geçersizliğine mahkeme tarafından karar verilebilir. El yazısı vasiyetname notere, sulh hukuk hakimine veya yetkili memura açık veya kapalı olarak bırakılabileceği gibi kendi de saklayabilir. Bu durumda vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın derhal vasiyetnameyi bulan kişi tarafından sulh hakimine teslim edilmesi gerekir.

• Resmi vasiyetname

Resmi vasiyetname; noter veya sulh hakimi ya da yetkili memur önünde iki tanığın katılımı ile yapılan vasiyetnamedir. Fiil ehliyeti bulunmayanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri resmi vasiyetname hazırlanmasında tanık olamazlar ve memur olarak görev alamazlar. Resmi vasiyetnamede esas şekil ve tali şekil şartlarına uyulması gerekir. Resmi vasiyetname düzenleme süreci aşağıdaki gibidir;

• Miras bırakanın son arzularına uygun olarak resmi memur tarafından vasiyetname düzenlemesi yapılır.
• Miras bırakan hazırlanan vasiyetnameyi okur ve imzalar.
• Resmi memur tarafından vasiyetnameye tarih konur ve imzalanır.
• Araya fasıla girmeden miras bırakanın resmi memur önünde iki tanığa karşı vasiyetnameyi okuduğu ve metnin son arzularına uygun olduğu beyan edilir.
• Vasiyetname tanıklar tarafından imzalanır ve noter tarafından muhafaza edilir.

Resmi vasiyetname düzenlemek; el yazısı vasiyetnameye göre daha kuvvetli bir delil teşkil eder. Miras bırakanın iradesi daha açık bir şekilde formüle edilir. Resmi vasiyetname işi bilenlerce hazırlandığı için muğlak ifadeler bulunmaz ve hatta vasiyetnameyi hazırlayanın okuma yazma bilmesi bile gerekmez.

• Sözlü vasiyetname

Kanun koyucu, sözlü vasiyetname düzenleme yoluna istisnaen olağanüstü durumlarda ancak diğer iki vasiyetname yapma imkanının bulunmadığı hallerde başvurulacağını hükme bağlamıştır. Olağanüstü duruma örnek olarak ölüm tehlikesi , ulaşımın kesilmesi, hastalık ve savaş gibi durumlar verilebilir. Olağanüstü durum sözlü vasiyetnamenin yapıldığı anda mevcut olmalıdır.

Sözlü vasiyetnamede iki safha vardır. Birinci safhada vasiyeti yapan kişi son arzularını sözlü olarak ve aynı anda mevcut iki tanık önünde açıklar. Bu iki tanığın vasiyetnameden yaralanacak kişilerden olmaması gerekir. Ayrıca resmi vasiyetnamede düzenlenen tanıklara ilişkin yasaklar sözlü vasiyetnamede de geçerlidir.

İkinci safha ise tanıklara ilişkindir. Tanıklar; vasiyetçinin kendilerine yüklediği görevi yerine getirmek zorunda değillerdir. Eğer kabul ederlerse seçimlik hak kendilerinde olmak üzere ya kendilerine beyan edilen son arzuları yer ve tarih belirterek bir belgeye yazar ve bu belgeyi vakit geçirmeksizin en yakın sulh veya asliye mahkemesine verir ya da mahkemeye başvurarak kendilerine belirtilen son arzuları hakime naklederler.

Sözlü vasiyetnamenin geçerlilik süresi yoktur. Ancak miras bırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname düzenleme imkanı ortaya çıkarsa bu imkanın ortaya çıkmasından itibaren 1 ay süre ile sözlü vasiyetname geçerli kalır. 1 aylık sürenin geçirilmesi halinde sözlü vasiyetname kendiliğinden hükümsüz olur.

VASİYETNAME DÜZENLEMESİNDE BAZI ÖZEL DURUMLAR

Türk Hukukunda vasiyetname işleminde bazı özel durumlar için özel hükümler düzenlenmiştir. Bu hükümlerin uygulanması hukuki anlamda bozulmayan vasiyetname oluşturulması için zorunludur.

• Görme engellilerin durumu

Öğretide körler alfabesi ile yazılan metin ile resmi memurun yazdığı metni miras bırakanın karşılaştırma imkanı olmadığı için, görme engellilerin resmi vasiyetnameyi okuma yazma bilmeyenlerin yapacakları vasiyetname şeklinde yapmalarının zorunlu olduğu görüşü hakimdir.

• Sağır ve dilsizlerin durumu

Okuma yazma bilen sağır ve dilsizler vasiyetnameyi resmi vasiyetname şeklinde yapabilirler. Okuma yazma bilmeyen vasiyetçi ise vasiyetnameyi okumadan ve imzalamadan düzenlenen resmi vasiyetname şeklinde yapması zorunludur.

• Türkçe bilmeyenlerin durumu

Türkçe bilmeyen vasiyetçinin tercüman aracılığı ile vasiyetname düzenlemesi mümkündür.

• Vasiyetnamenin saklanması

Resmi vasiyetname noterlerce saklanır. Noter elinde bir vasiyetname bulunduğunu nüfus idaresine bildirir.

VASİYETNAMENİN GERİ ALINMASI, TAMAMLANMASI, DEĞİŞTİRİLMESİ

Vasiyetname tek taraflı irade beyanı ile kurulduğundan dolayı miras bırakan her zaman vasiyetnamesini değiştirebilir veya onu tamamlayabilir. Vasiyetname tamamlanana kadar vasiyetçi vasiyetname üzerinde her türlü değişikliği yapabilir. Vasiyetname vasiyetçinin metni imzalaması ile tamamlanır. Vasiyetname tamamlandıktan sonra ise el yazısı ile yapılan değişikliklerin altına tarih ve imza eklenmeli ve vasiyetnamenin bütünüyle uyum göstermelidir.

Ayrıca vasiyetname miras bırakan tarafından her zaman geri alınabilir. Vasiyetçi yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetnamesinden dönebilir ve yok edebilir. Eğer miras bırakan önceki vasiyetnamesini tamamen değiştiriyorsa önceki vasiyetnamenin tamamen geçersiz olduğunu yeni vasiyetnamede belirtmelidir. Aksi takdirde iki vasiyetnamenin metinleri karşılaştırılır ve zımni dönme olup olmadığı araştırılır. Vasiyetnamenin geri alınması mutlaka ilk vasiyetnamenin şekline tabi değildir. Resmi bir vasiyetname el yazısı bir vasiyetname ile geri alınabilir.

VASİYETNAMENİN GEÇERSİZLİĞİ

Miras hükümleri incelendiğinde ölüme bağlı tasarruflara ilişkin iki tür hükümsüzlüğün düzenlendiği görülmektedir. İptal ve kanun gereği hükümsüzlük haricinde sık karşılaşılmasa da yokluk ve butlan ile de sakat olabilir. Bu durumda vasiyetname baştan itibaren hüküm doğurmaz.

• Yokluk

Kişide vasiyetname yapma iradesi bulunmuyorsa işlemde kurucu unsur yoktur. Örnek olarak üçüncü bir şahıs miras bırakan yerine vasiyetname düzenlemesi yapmıştır. Veya vasiyetçi vasiyetname düzenlemekten sonradan vazgeçmiştir. Durumun belirlenmesi için tespit davası açılabilir.

• Mutlak Butlan

Vasiyetnamenin içeriğinin her türlü yorum yolları kullanılmasına rağmen bir sonuç alınamaması , vasiyetçinin şekil şartlarına hiç önem vermemesi, tasarrufun içeriğinin gerçekleşmesinin mümkün olmaması gibi hallerde vasiyetname mutlak butlanla sakatlanmıştır.

• Kanun gereği kendiliğinden sonradan hükümsüz hale gelme

Vasiyetname yapıldığı anda geçerlidir. Fakat sonradan kanundan dolayı geçersiz hale gelmiş olabilir. Mesela miras bırakanın sonradan yapacağı bir tasarruf işlemi ile önce yaptığı vasiyetnameyi geri alması, geciktirici şartın gerçekleşmemiş olması, işlem temelinin ortadan kalkması gibi sebepler vasiyetnameyi geçersiz hale getirir.

VASİYETNAMENİN İPTAL NEDENLERİ

.Vasiyetnamenin iptal sebepleri Medeni kanun 557.maddesinde 4 bend olarak sayılmıştır.

• Ehliyetsizlik

Vasiyetname yapacak kişi ayırt etme gücüne sahip olmalı ve 15 yaşını tamamlamış olmalıdır.

• İrade bozukluğu

Yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yapılan vasiyetnameler geçersizdir.

• Vasiyetname içeriğinin hukuka ve ahlaka aykırı olması

Eğer bir vasiyetnamenin içeriği veya tasarrufa bağlanan koşullar ve yüklemeler hukuka ve ahlaka aykırı ise vasiyetname iptal ile sakattır. Ahlaka ve hukuka aykırılığı değerlendirirken tasarruf yapıldığı andaki ahlak ve hukuk kuralları dikkate alınır.

• Şekil Eksikliği

Vasiyetname kanunda sayılan şekil şartlarını taşımıyorsa bu bir iptal sebebidir. Şekil eksikliği genelde el yazısı vasiyetnamelerde söz konusu olmaktadır.

VASİYETNAMENİN İPTALİ DAVASI

Vasiyetname ancak açılacak bir iptal davası ile geçersiz hale gelir. Mevcut eksiklikler tasarrufu kendiliğinden geçersiz hale getirmez. Vasiyetnamenin iptali davası tasarrufun iptal edilmesinde menfaati olan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.

Davacının iptal sebebini ve vasiyetnamenin varlığını ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iptal davasını açması gerekir. Bu süre kural olarak vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Ayrıca vasiyetnamenin açılma tarihinden itibaren iyiniyetli davalılara karşı 10 yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı 20 yıl geçmekle dava açma hakkı düşer.

Vasiyetnamenin iptali davasında yetkili mahkeme miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Vasiyetnamenin iptali davası yenilik yaratan bir davadır. Bu dava ile vasiyetnamenin kaldırılması mahkemeden istenir. Karar verildiği takdirde vasiyetname geriye dönük olarak ortadan kalkar.

YABANCILAR TARAFINDAN DÜZENLENEN VASİYETNAMELERİN DURUMU

Türk vatandaşı olmayan yabancıların kendi ülkelerinde mevzuata uygun olarak düzenledikleri vasiyetnameler, Türkiye’de geçerlidir. Ayrıca yabancı miras bırakanın Türkiye’de milli hukukuna uygun düzenlediği vasiyetnameler de Türkiye’de geçerlidir.

Vasiyetnamenin tenfizi talebinde Türk mahkemeleri, Milletlerarası Özel Hukuk kurallarına uygun olarak ölenin milli hukukunu araştırarak karar vermektedirler. Vasiyetnamenin tenfizi davasında önemli olan vasiyetnamenin Türk hukukundaki emredici hükümlere ve ahlaka aykırı bir düzenleme içermeme gerektiğidir.

Eğer bir yabancı noterde ya da ülkesinde el yazılı olarak vasiyetname düzenlerse yabancının ülkesinde yetkili mahkemede vasiyetnamenin açılmasından sonra , Türkiye’de de vasiyetnamenin açılması ve vasiyetnamenin tenfizi gereklidir..

Yabancılar; Türkiye’deki mallarını yabancı noter huzurunda veya el yazılı olarak vasiyetname yapmak istiyorsa vasiyetnamenin geçerliliğini sağlamak adına Türk Hukukuna aykırı düzenlemeler içermemeli ve hem milli hukuku hem de Türk hukukuna uygun bir içerikte olması gerekmektedir. Vasiyetnamede Türk Hukukuna aykırı hükümler içermesi vasiyetnamenin tenfizini imkansız kılacaktır.

Uygulamada Almanya’da yaşayan Türk vatandaşlarının düzenledikleri vasiyetnamelere sıkça karşılaşılmaktadır. Vasiyetçinin Türkiye’de malı olsun ya da olmasın vasiyetnamenin geçerliliği milli hukukuna ve Türk Hukukuna uygun olup olmamasına göre karar verilir. Bu sebeple Almanya’da vasiyetname düzenlemek isteyen bir kişi hem Türk Avukatlardan hem de Alman Avukatlardan hukuki destek almalıdır ki vasiyetnamenin açılmasında ve vasiyetnamenin tenfizinde herhangi bir sorunla karşılaşmasın.

VASİYETNAME DÜZENLERKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Vasiyetname düzenlemek, bir kişinin ölümünden sonra mal varlığının nasıl dağıtılacağını belirten önemli bir hukuki işlemdir. Vasiyetname düzenlemesinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır:

• Kararlı ve sağlıklı bir zihinle hareket etmek: Vasiyetname işlemine başlamadan önce kararlı ve sağlıklı bir zihinle hareket ettiğinizden emin olun. Bu, vasiyetnamenizin geçerliliği ve hukuki anlamda bozulmayan vasiyetname oluşturmak için için son derece önemlidir.
• Yasal prosedürlere uygun hareket etmek: Türk Medeni Kanunu’nun belirlediği yasal prosedürlere uygun olarak vasiyetname düzenlemelisiniz. Bu prosedürlerin tam olarak yerine getirilmesi, vasiyetnamenizin hukuki geçerliliğini sağlar.
• Mirasçıların belirlenmesi: Vasiyetnamenizde belirleyeceğiniz mirasçıların kimler olduğuna karar verin. Yasal mirasçıların yanı sıra, diğer kişileri de mirasçı olarak belirleyebilirsiniz.
• Mal varlığı listesinin detaylı hazırlanması: Vasiyetnamede mal varlığınızın ne olduğunu belirtmeniz gerekiyor. Gayrimenkuller, araçlar, banka hesapları, hisse senetleri, nakit para vb. gibi tüm varlıklarınızın bir listesini yapın ve detaylı şekilde belirtin.
• Miras paylaştırma planının detaylı hazırlanması: Mal varlığınızın nasıl paylaştırılacağına dair bir plan hazırlayın. Bu planı hazırlarken dikkatli ve detaylı olun.
• Vasiyetnamenin net ve anlaşılır olması: Vasiyetnamenizde kullanacağınız dilin net ve anlaşılır olması son derece önemlidir. Aksi halde, mirasçılarınızın vasiyetnamenizi doğru bir şekilde yorumlaması zorlaşabilir.
• Vasiyetnamenin güvenli bir yerde saklanması: Vasiyetnamenizi güvenli bir yerde saklayın ve güncellemeyi unutmayın. Ayrıca, vasiyetnamenizin nerede olduğunu ve nasıl ulaşılacağını mirasçılarınıza bildirmeyi unutmayın.
• Avukat yardımı almak: Vasiyetname işlemi oldukça hassas bir süreçtir ve yanlış yapılan bir adım, vasiyetnamenin hukuki geçerliliğini etkileyebilir. Bu nedenle, hukuki anlamda bozulmayan vasiyetname yapmak için avukat yardımı almak, vasiyetnamenin hukuki geçerliliğini sağlamak adına son derece önemlidir.

HUKUKİ ANLAMDA BOZULMAYAN VASİYETNAME DÜZENLEMEK İÇİN AVUKAT DESTEĞİ ALMANIN ÖNEMİ

Bir vasiyetnamenin düzenlenmesi kanun tarafında çok sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Vasiyetname kanun koyucu tarafından hükme bağlanan en ince ayrıntılar göz önünde tutularak yapılmalıdır. Aksi halde mirasçılar veya ilgili kişiler tarafından iptal davası açılarak vasiyetname geçersiz hale getirilir. Vasiyetnamenin geçersiz hale gelmesi durumunda yasal mirasçılar mirasçı olurlar. Şekil şartlarının yokluğu hakim re’sen dikkate alır ve vasiyetnameyi iptal eder.

Kanunu koyucunun vasiyetname düzenleme işlemini sıkı şekil şartlarına bağlamasında haklı sebepler vardır. Bu yolla vasiyetnamenin acele ile düşünmeden yapılmasını önlemek istemiştir. Çünkü acele verilecek bir karar miras bırakanın mirası üzerinde telafisi imkansız sonuçlar doğurur. Ayrıca şekil şartları vasiyetnamenin tahrip edilmesinin önüne geçer ve tasarrufta bulunanın gerçek niyetinin tespitini mümkün kılar.

Bu sebeple vasiyetname düzenlenmeden önce hukuki yardım almanın önemi çok büyüktür. Geçersiz bir vasiyetname terekeyi maddi anlamda doğrudan etkileyeceği gibi şekil şartlarına uymayan bir vasiyetnamenin iptal edilmesi durumunda miras bırakanın son arzusu yerine getirilmemiş olacağı için işin maneviyat boyutu da zarar görecektir.

Gerek el yazısı gerekse resmi vasiyetname düzenlenmeden önce hukuki yardım alarak kanuna ve miras bırakanın iradesine uygun bir vasiyetname yapmak çok önemli bir husustur. Vasiyetname düzenlenirken yapılan çok küçük bir hata ya da gözden kaçırılacak bir husus çok büyük sonuçlar doğuracaktır.

Vasiyetname düzenlemesinde, şekil şartlarına uygunluğunun yanı sıra vasiyetnamenin geçerliliği için kanuni gereklilikler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle, vasiyetname düzenleme sürecinde hukuki yardım almak büyük önem taşır. Avukat veya hukuk danışmanı gibi uzmanların desteği sayesinde vasiyetname düzenlenirken hukuki şartlar tam olarak yerine getirilir ve hukuki anlamda bozulmayan vasiyetname oluşturulmasını sağlayacak detaylar gözden kaçmaz.

Ayrıca, vasiyetnamenin iptal edilmesi durumunda mirasçılar arasında çekişmeler ve hukuki süreçler yaşanması muhtemeldir. Bu durum hem maddi açıdan hem de manevi açıdan zararlı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, vasiyetname hazırlama sürecinde hukuki yardım alınması, mirasçıların ve vasiyet sahibinin huzurunu ve güvenliğini sağlar.

Vasiyetname işlemi sırasında dikkatli olunması gereken bir diğer konu ise, miras bırakanın gerçek niyetinin tam olarak yansıtılmasıdır. Vasiyetnamenin geçerliliği için, miras bırakanın açık ve net bir şekilde niyetini belirtmesi gerekir. Bu nedenle, hukuki yardım alınarak hazırlanan vasiyetname, miras bırakanın gerçek niyetini yansıtacak şekilde düzenlenir ve iptal edilme riski en aza indirilir.

Sonuç olarak, vasiyetname düzenleme sürecinde hukuki yardım almak, mirasın paylaşımı sürecinde olası hukuki sorunların önlenebilmesi ve vasiyetnamenin geçerli olması için büyük önem taşır. İlgili kanuni şartların göz önünde bulundurulması, miras bırakanın gerçek niyetinin yansıtılması ve hukuki süreçlerde güvenliği sağlamak için hukuki yardım alınması önerilir.